Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô được thành lập ngày 05/02/1969. Trải qua nhiều lần đổi tên và chuyển đổi mô hình kinh doanh, ngày 28/11/2014 Hội đồng thành viên Tổng công ty Giấy Việt Nam đã có quyết định phê duyệt đề án đổi mới tổ chức và hoạt động của Công ty TNHH Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô sang tổ chức khoa học công nghệ tự trang trải kinh phí theo quy định tại Nghị định số 115/2005/NĐ-CP và đổi tên trở lại là Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô. Ngày 12/01/2017 Bộ Công Thương đã ra Quyết định số 88/QĐ-BCT về việc chuyển Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô thuộc Tổng công ty Giấy Việt Nam về trực thuộc Bộ Công Thương.

Ngành công nghiệp giấy tại Việt Nam là một trong những ngành công nghiệp quan trọng, có ảnh hưởng lớn tới nền kinh tế của đất nước. Với tiềm năng nguyên liệu lớn và nhu cầu trong nước không ngừng tăng, công nghiệp giấy đã có những chuyển biến lớn về cải tạo công nghệ, thiết bị, tăng quy mô công suất và đa dạng hóa sản phẩm. 

Một nghiên cứu mở ra triển vọng sản xuất nanocellulose và nanochitosan thương phẩm từ nguồn nguyên liệu trong nước, để ứng dụng sản xuất giấy bao gói thực phẩm.

Các nhà khoa học thuộc Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô (Bộ Công Thương) đã triển khai thành công đề tài “Nghiên cứu công nghệ sản xuất giấy tissue có sử dụng bột giấy không tẩy trắng”, góp phần tạo ra 2 loại sản phẩm giấy mới là khăn giấy và giấy lau bếp, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước.

Từ tháng 04/2021 đến 06/2023, TS. Cao Văn Sơn và các cộng sự thuộc Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô (Bộ Công Thương) đã nghiên cứu và hoàn thiện công nghệ và thiết bị sản xuất giấy làm túi đựng hàng tiêu dùng dựa trên các công nghệ cơ bản, có thể áp dụng đối với những nhà máy sản xuất giấy bao bì công nghiệp, giúp đem lại hiệu quả về mặt kinh tế và bảo vệ môi trường.

Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô đã cải tiến công nghệ sản xuất giấy tissue có sử dụng bột giấy không tẩy trắng để sản xuất một số sản phẩm tiêu dùng thiết yếu từ giấy tissue, nhằm đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp giấy.

Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Công nghệ được hình thành và phát triển từ Phòng Công nghệ thuộc Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô theo Đề án đổi mới tổ chức và hoạt động của Viện. Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Công nghệ được thành lập ngày 01/4/2015 theo Quyết định số 65/QĐ-VG của Viện trưởng Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô.

Trung tâm Công nghệ Môi trường hiện nay được thành lập trên cơ sở Trung tâm Công nghệ Môi trường Giấy và Xenluylô - Chi nhánh Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô. Qua nhiều lần đổi tên Trung tâm được cơ cấu và thành lập lại với tên gọi Trung tâm Công nghệ Môi trường theo Quyết định số 58/QĐ-VG ngày 30/6/2017 của Viện trưởng Viện công nghiệp Giấy và Xenluylô.

Trung tâm Phân tích và Kiểm định được thành lập từ những ngày đầu thành lập Viện Công nghiệp Giấy và Xenluylô. Tiền thân của trung tâm là phòng hóa nghiệm, qua nhiều lần đổi tên, tới nay là Trung tâm Phân tích và Kiểm định.

Phân tích, xác định tính chất vật lý và thành phần hóa học của nguyên liệu thực vật dùng cho sản xuất bột giấy; Phân tích hóa chất phụ gia dùng cho quá trình sản xuất; Phân tích, xác định tính chất vật lý và hóa học của sản phẩm bột giấy; Phân tích xác định tính chất cơ học, quang học và hóa học của sản phẩm giấy và cáctông...